Najczęstsze czynniki rozwoju raka:

• PALENIE TYTONIU – to najważniejszy i najlepiej poznany czynnik kancerogenny. W skład dymu tytoniowego wchodzi około 4 tysięcy substancji, spośród których ponad 40 posiada udowodnione działanie sprzyjające powstaniu raka. Nikotynizm sprzyja występowaniu nowotworów płuc, obszaru głowy i szyi, przełyku, żołądka, trzustki, nerek oraz pęcherza moczowego. Najczęstszym nowotworem powstałym w wyniku palenia tytoniu jest rak płuca. Ryzyko zachorowania na ten nowotwór wzrasta wraz z ilością wypalanych papierosów i czasem palenia. Na wystąpienie nowotworu narażeni są również tzw. „bierni palacze” czyli osoby, które nie palą papierosów ale przebywają w otoczeniu osób palących wyroby tytoniowe.
  
  

• OTYŁOŚĆ i NADWAGA – nadmierna masa ciała jest jedną z głównych przyczyn chorób przewlekłych (np. cukrzycy lub chorób układu krążenia). To także jeden z najczęstszych czynników ryzyka rozwoju choroby nowotworowej. W przypadku rozpoznania raka, otyłość wiąże się z gorszym przebiegiem choroby. Nadmierna masa ciała sprzyja zachorowaniu na raka piersi, raka jelita grubego, raka przełyku, raka pęcherzyka żółciowego, raka trzonu macicy, raka jajnika, raka nerki oraz raka prostaty. W przypadku kumulacji czynników kancerogennych, ryzyko rozwoju choroby nowotworowej jest jeszcze wyższe. Otyłość zaliczamy do czynników modyfikowalnych tzn. podlegających zmianie przez pacjenta na dowolnym etapie. Z tego względu utrzymanie prawidłowej masy ciała (optymalne wartości dla wskaźnika BMI to 18,5-24,9 kg/m²) oraz aktywność fizyczna zaliczane są do najważniejszych elementów profilaktyki nowotworów.
  
  

• NADMIERNA EKSPOZYCJA NA PROMIENIOWANIE – narażenie na duże dawki promieniowania ultrafioletowego (promienie słoneczne, solarium) oraz jonizującego (np. promieniowanie rentgenowskie X, promieniowanie gamma), to od wielu lat udowodniony czynnik ryzyka niektórych chorób nowotworowych. Opalanie zarówno w formie ekspozycji na promienie słonecznych jak i korzystania z solarium, zwiększa ryzyko zachorowania na nowotwory skóry, zwłaszcza czerniaka. Z kolei promieniowanie jonizujące, oprócz nowotworów skóry, zwiększa również ryzyko rozwoju białaczki, raka tarczycy, piersi, ślinianek i płuca.
  
  

• NADUŻYWANIE ALKOHOLU – spożywanie alkoholu to kolejny udokumentowany czynnik ryzyka rozwoju choroby nowotworowej. Produkty przemiany alkoholu w organizmie przyczyniają się do rozwoju nowotworów jamy ustnej, gardła, krtani, przełyku, wątroby i jelita grubego. Ryzyko rozwoju choroby nowotworowej wzrasta wraz z ilością i częstotliwością spożywania wyrobów alkoholowych. Warto podkreślić, że alkohol nasila negatywne działanie dymu tytoniowego i zwiększa szkodliwość czynników kancerogennych zawartych w dymie papierosowym.
  
  

• CZYNNIKI WIRUSOWE – zdefiniowano szereg wirusów, które sprzyjają występowaniu nowotworów złośliwych. Do najczęściej występujących zaliczamy wirusa brodawczaka ludzkiego HPV typ 16 i 18, który sprzyja rozwojowi raka szyki macicy, jamy ustnej, skóry, prącia i pochwy. Innymi wirusami, które odgrywają istotną rolę w procesie powstawania nowotworów są wirusy zapalenia wątroby HBV i HCV (związek z występowaniem raka wątroby), wirus EBV (raki gardła, żołądka, chłoniak Burkitta), wirusy HTLV-1, HTLV-2 (ostra białaczka z limfocytów T). W przypadku wirusa HPV, w ramach działań profilaktycznych, dostępna jest szczepionka zabezpieczająca przed rozwojem zmian nowotworowych u osób, które nie przebyły zakażenia HPV.
  
  

• CZYNNIKI RYZYKA W MIEJSCU PRACY – udowodniono, że szkodliwe czynniki zawodowe w miejscu pracy również mogą przyczyniać się do rozwoju choroby nowotworowej. Szczególnie istotnym kancerogenem zaliczanym do tej grupy jest azbest, który jest znacznie zwiększa ryzyko zachorowania na międzybłoniaka opłucnej. Do innych najczęściej występujących czynników kancerogennych w środowisku pracy zaliczamy: promieniowanie ultrafioletowe, benzen, gazy spalinowe, formaldehyd, węglowodory aromatyczne, pył drzewny, formaldehyd oraz związki kadmu.
  
  

• NIEWŁAŚCIWA DIETA – potwierdzono zależność między obecnością w diecie produktów spożywczych, które zwiększają ryzyko wystąpienia poszczególnych nowotworów. Nadmierne spożywanie produktów wędzonych, smażonych, mięsa czerwonego, produktów bogatych w tłuszcze zwierzęce, nitrozaminy, pochodne azotowe i środki konserwujące sprzyja występowaniu zwłaszcza nowotworów układu pokarmowego. Zdrowy styl życia pozwalający wyeliminować czynniki kancerogenne, obejmuje pełnowartościową dietę, regularny wysiłek fizyczny, utrzymanie prawidłowej masy ciała, unikanie dymu tytoniowego i alkoholu oraz zmniejszenie poziomu stresu. Kontrola tych aspektów w codziennym życiu może skutecznie zmniejszyć ryzyko rozwoju choroby nowotworowej.